- Wij zijn ons brein – Dick Swaab
- Ich ist nicht Gehirn (‘Ik is niet hersens’) – Markus Gabriel
- Being you (‘Jou zijn’) – Anil Seth
- The view from nowhere (‘De blik van nergens’) – Thomas Nagel
- The feeling of what happens (‘Het gevoel van wat gebeurt’) – Antonio Damasio
(De Nederlandse vertalingen tussen haakjes komen niet altijd overeen met de titels van de Nederlandse vertalingen van de boeken)
Zoals al blijkt uit deze boektitels zijn er tal van manieren om tegen ons bewustzijn aan te kijken. Wat is bewustzijn eigenlijk? Het heeft te maken met het onderscheid tussen het ik en de rest van het heelal. Er bestaat voor ons een ondrscheid tussen het subjectieve en het objectieve en tussen beleven en waarnemen. Beleven overkomt je. Je moet het ondergaan tegen wil en dank. Maar om waar te nemen, moet je je buiten het gebeuren plaatsen, of dat nou in jezelf plaatsvindt of daarbuiten. Ons bewustzijn verdeelt de wereld in twee domeinen: het subjectieve en het objectieve. En hoe die zich tot elkaar verhouden, is subjectief, dus persoonlijk. Ik heb geen toegang tot jouw bewustzijn. En ik ben de enige die toegang heeft tot mijn bewustzijn. Om toch ervaringen en ideeen uit te kunnen wisselen, hebben wij de wereld bedacht. Dat is een collectief concept waar iedereen zijn steentje aan bijdraagt, al is het maar door over de eigen ervaringen te spreken.
Ik ga hier uit van bewustzijn als middel om jezelf in een omgeving te plaatsen, als deel van de wereld. Daarbij spelen twee informatiestromen een rol, een interne en een externe. De interne komt overeen met wat je beleeft. De externe met wat je beschrijft. Een beschrijving kan nooit het zicht bieden op wat je beleeft. Hij kan enkel verwijzen naar wat de wereld daarover vertelt. Tussen die wereld en dat wat wordt beschreven zitten filters. Filters die een vertaling produceren van beleving naar taal, filters die een impressie geven van wat zich voordoet. Hoe die filters doen wat ze doen is niet toegankelijk voor belevingen en beschrijvingen, ook niet voor wie het betreft.