Filosofie en kunst
De rol van kunst is in de loop van de geschiedenis nogal veranderd. Kunst had een rituele betekenis, was bedoeld als leermiddel, was statussymbool, en probeerde esthetische gevoelens op te roepen. Tegenwoordig wordt kunst ook gewoon om zichzelf gewaardeerd, niet als middel, maar als doel op zich. Wat is kunst? En wat doet een kunstenaar? Dat zijn twee van de zes vragen die we in zes avonden gaan proberen te beantwoorden. We laten ons daarbij inspireren door filosofen die over kunst hebben nagedacht, maar we proberen op die avonden toch vooral onze eigen ideeën te vormen en te verhelderen.
Workshop: Het voordeel van de twijfel
Twijfelen hoort bij het mens zijn als eten en slapen. Het ondermijnt je daadkracht, maar je kunt er niet aan ontkomen. Er zijn verschillende manier om met twijfel om te gaan. Aan de ene kant zijn er de dogmatici die twijfel zoveel mogelijk proberen te onderdrukken. Aan de andere kant zijn er de sceptici die aan alles twijfelen. Zonder in deze uitersten te vervallen gaan we in vier avonden onderzoeken wat je met twijfel moet en wat je met twijfel kunt. En misschien ontdekt u wel dat het meer toelaten van twijfel u tot een beter mens maakt.
In deze workshop komen onder andere de volgende punten aan de orde:
- Goede en verkeerde twijfel
- Wat is waarheid?
- Zoeken naar zekerheid
- Twijfel als creatieve kracht
Zie ook: Het voordeel van de twijfel.
Oosterse filosofie
In deze tijd van globalisering zou je vergeten dat verschillende delen van de wereld verschillende tradities kennen. De westerse traditie komt voort uit de Griekse filosofie en uit het christendom. De oosterse traditie kent ook twee bronnen: India en China. In deze cursus behandelen we het oosterse denken. We zullen zien dat dat meer is dan een grote collectie wijsheden, maar dat er ook, net als het westerse denken, een bepaalde manier van denken aan ten grondslag ligt. En ook hoe dat denken verschilt tussen de verschillende oosterse tradities, die van het hindoeïsme, het boeddhisme, het confucianisme en het taoïsme, met als uitvloeisel het zenboeddhisme.
Geluk en wijsheid voor beginners
Volgens een van de gangbare definities is filosofie is de kunst van het argumenteren. Sinds het ontstaan van dit vak heeft het zich gekenmerkt door discussies tussen filosofen, over alle mogelijke onderwerpen. En dat heeft weer geleid tot het ontstaan van tal van wetenschappen en van politieke stromingen. In deze cursus onderzoeken we hoe filosofen te werk gaan. We kijken daarbij naar zulke onderlinge discussies, over vijf onderwerpen: geluk, rechtvaardigheid, kennis, schoonheid en liefde. Naast het kennis nemen van de gedachten van filosofen proberen we hierbij ook onze eigen gedachten te formuleren, in de vorm van onderlinge discussies.
Dat doen we aan de hand van het boek “Geluk en wijsheid voor beginners”, van Jos Kessels, ISBN 978 94 6105 895 9, € 13,90.
Materiaal van deze cursus
Leren filosoferen
Alle mensen hebben meningen. Je kunt aan anderen vertellen hoe je over bepaalde zaken denkt. Maar kun je ook altijd vertellen waarom je er zo over denkt? Natuurlijk is het onmogelijk om alles wat je gelooft persoonlijk te onderzoeken. Maar als je van een bepaalde mening niet kunt vertellen waar die op berust, weet je ook niet wat je er aan hebt. Hoe kun je dan meningen testen? Dat is waar de filosofie zich mee bezig houdt.
Filosoferen is meningen analyseren en meningen construeren, zoals een metselaar muren construeert. Metselen kun je leren en filosoferen ook. In deze cursus leren we zes principes die je kunt gebruiken als bouwstenen voor meningen. Daarmee kun je onderbouwen wat je zelf gelooft en onderzoeken wat anderen je willen laten geloven. Dat doen we aan de hand van het boek “Word zelf filosoof” van Jan Bransen, ISBN 9789085712824. Voorkennis niet nodig, wel een open en actieve instelling.
Acht avonden van twee uur, met een pauze van een kwartier.
Filosofie en actualiteit
Voor veel mensen is filosofie een nogal abstracte discipline zonder veel praktisch nut. In deze cursus laten we zien dat dat niet zo hoeft te zijn. Je kunt ook het dagelijkse nieuws door een filosofische bril bekijken, en dat kan soms verrassende inzichten opleveren. Om dat te doen is het niet beslist nodig om een gedegen filosofie-opleiding te hebben. Gewoon wat afstand nemen en nadenken over aspecten en begrippen die een rol spelen kan al veel verhelderen. We gaan dat doen aan de hand van het boek “Nietzsche en Kant lezen de krant” van NRC-journalist en filosoof Rob Wijnberg (ISBN978 90 234 4086 4, eur. 18,90). Deze cursus is ook een goede inleiding tot de filosofie voor mensen die zich nog nooit daarmee hebben bezig gehouden.
Het laboratorium in je hoofd
De wetenschap maakt veel gebruik van experimenten om de waarheid en bruikbaarheid van wetenschappelijke stellingen te onderzoeken. Maar niet alles is door experimenten te toetsen. Vaak biedt dan het gedachte-experiment een goed alternatief. Ook bij de beslissingen die het gewone leven van ons eist kunnen zulke gedachte-experimenten hulp bieden. In deze cursus komen vele voorbeelden van gedachte-experimenten aan de orde, op het gebied van de ethiek, van de filosofische wereldbeelden, maar ook van de wetenschap. En we zullen ook door zelf doen gaan proberen te ontdekken in hoeverre dergelijke gedachte-experimenten ons wijzer kunnen maken.
We doen dat aan de hand van het boek “Het laboratorium in je hoofd” van Sebastien Valkenberg, ISBN13: 9789026319440, € 18,95.
Geloven en redeneren
Deze cursus gaat over de redelijkheid van het geloof en het geloof in de rede. Onder andere aan de hand van teksten van denkers op dit gebied zullen we ons verdiepen in de begrippen en denkwijzen die een rol spelen bij het bepalen van de waarde en de waarheid van religieus geloof. Daarbij worden voorbeelden gebruikt uit verschillende religieuze tradities, zoals christendom, islam, boeddhisme en hindoeïsme.
Deze cursus gaat uit van het boek “Rede en religie, een verkenning” van Michiel Leezenberg, ISBN13: 9789055157266, € 17,90.
Workshop “Vragen stellen”
Zonder goede vragen geen goede antwoorden. Maar wat zijn goede vragen, vooral als het gaat om de zin en betekenis van ons bestaan? We gaan vier avonden intensief aan de slag met het bedenken en stellen van vragen. Daarbij komen onder andere de volgende vragen aan de orde:
- Wat zijn in het algemeen goede vragen om te stellen?
- Hoe kun je met doorvragen verder komen?
- Moet je je niet af en toe eens afvragen waar je mee bezig bent?
- Als het zo is dat niet iedere vraag een antwoord heeft, wat is dan de betekenis van een vraag?
Zie ook: De kunst van het vragen stellen.