We hebben het vaak over de essentie van iets. Dan bedoelen we datgene waar dat iets voor bedoeld is of datgene wat dat iets maakt tot wat het is. En vaak wordt dat omschreven door het noemen van de eigenschappen van dat iets die tot de essentie behoren. Als je er een aantoevoegt, heb je niet de essentie te pakken. Als je er een van weg laat, heb je de essentie van iets anders te pakken. Maar laat een essentie zich wel definiëren door middel van een opsomming van eigenschappen? Als die opsomming door mensen moet worden bepaald is het moeilijk om tot eenstemmigheid te komen. Over elk van de eigenschappen kan eindeloos gediscussieerd worden. Was dat misschien de reden dat Plato de essenties buiten de mens, in een aparte ideeënwereld plaatste.
Essenties verschaffen ieder object een eigen betekenis. Voor Plato waren de ideeën van de ideeënwereld de basis van de identificatie van soorten van voorwerpen of begrippen, de essentie die herkenning mogelijk maakt. Als je een boom ziet, herken je die direct als boom, dank zij het idee van de boom in de ideeënwereld, ook al heb je die speciale boom nooit eerder gezien. Volgens Plato zijn het dus niet personen die bepalen wat een essentie is, maar zijn de essenties gegeven in de structuur van de wereld. Als ik iets benoem, dan verwijs is naar de essentie ervan. Als ik iets in ogenschouw neem, dan kan ik vaak de soortnaam van dat object noemen, ten bewijze dat ik de essentie ervan vat. En als ik iets zie wat ik nog niet ken, en anderen noemen de naam ervan, dan zal ik in de toekomst vaak ook de naam ervan kunnen noemen, ook al heeft het object dan een andere kleur of een andere grootte. Dat kan ik, volgens Plato, omdat ik het in verband kan brengen met iets uit de ideeënwereld. De ideeënwereld omvat de essenties van alle dingen die er zijn. En die ideeënwereld kennen we al van voor onze geboorte.
We hebben het aan Plato te danken dat we het over essenties kunnen hebben. Maar wat is de essentie van een essentie? Voor ons zijn essenties conceptuele bouwsels, die helpen ons te focussen op waar het om gaat in een gegeven context. Maar voor Plato waren ze onverbrekelijk met de wereld verbonden. Hoe dan ook, een essentie hoort bij een object als een gezicht bij een mens.
Van reproducties, bijvoorbeeld van muziek die op andere instrumenten wordt gespeeld dan de componist heeft aangegeven, wordt vaak gezegd dat die de essentie missen. Zoiets zie je ook vaak bij boekverfilmingen als de auteur klaagt dat de regisseur de essentie van zijn geschrift heeft gemist. De film mag dan niet in verband worden gebracht met het boek.
Een van de belangrijkste hedendaagse erfgenamen van Plato is de wetenschap zoals wij die tegenwoordig kennen. De wetenschap probeert de wereld te vangen in essenties. Zo is zij voor de beschrijving van beweging alleen geinteresseerd in de massa van de bewegende objecten. Of die voorwerpen nou van lood of van aluminium zijn en of ze rood of blauw van kleur zijn speelt daarbij helemaal geen rol.