Een van de grote vragen die ons bezig houden is of wij het enige intelligente wezen zijn in het heelal. Tot nu toe is er uit niets gebleken dat er elders ook wezens zijn die we ‘intelligent’ kunnen noemen. Maar het heelal is groot, en de afstanden tussen hemellichamen zijn enorm. De dichtsbijzijnde ster is vier lichtjaren bij ons vandaan. En of die planeten heeft waar levende wezens wonen, is onbekend. SETI (Search for Extraterrestrial Intelligence) is een organisatie die op zoek is naar wezens die qua intelligentie vergelijkbaar zijn met ons. Ze analyseren al vele jaren signalen die we opvangen vanuit het heelal, maar ze hebben nog geen signalen gevonden die ze met enige zekerheid aan intelligente wezens kunnen toeschrijven.
Dat leidt tot de vraag in hoe we andere wezens intelligentie zouden moeten toeschrijven. We kunnen dat alleen bepalen op grond van hun gedrag. Dat gedrag wordt voor een deel, net zoals het onze, bepaald door de natuurwetten. Alens zijn onderworpen aan de fysica, net als wij. Maar in hoeverre zijn ze onderworpen aan de regels van de biologie, of de economie? In hoeverre komt hun manier van redeneren overeen met onze logica?
Hoe zou je kunnen weten of een signaal van buiten de aarde afkomstig is van een intelligent wezen? We kunnen daarvoor alleen refereren aan onszelf. Onze signalen bestaan uit woorden en getallen die zijn vastgelegd in codes. Die codes bestaan uit geluiden (spraak) of beelden. En daar beginnen de problemen. Geluiden zijn eendimensionaal te verzenden in de vorm van eendimensionale radiosignalen. Maar beelden zijn wat gecompliceerder, want twee- of driedimensionaal. Hoe vertaal je die naar een eendimensionaal signaal? Ouderwetse zwart-wittelevisie werd verzonden door regel voor regel het beeld te scannen en een elektronisch signaal te verzenden dat analoog varieerde met de helderheid van het beeld. Tegenwoordig is de televisie digitaal. Dat wil zeggen dat het beeld wordt vertaald in reeksen getallen die de kleuren weergeven waaruit het beeld bestaat.
Dat levert de volgende problemen op:
1. hoe representeer je de getallen?
2. welke afmetingen heeft het beeld, en hoe codeer je die afmetingen?
3. hoe representeer je de kleuren?
4. je kunt de gegevens van zo’n beeld compacter maken met behulp van slimme algoritmen, zodat je minder data hoeft te verzenden. Maar hoe codeer je die compressie?
Alleen het verzenden van getallen roept al allerlei vragen op, zoals het gebruikte talstelsel en de volgorde en codering van de cijfers. Het is ondoenlijk om alle mogelijkheden die deze vier vragen oproepen uit te proberen op alle signalen die je opvangt. De meeste signalen zijn nietszeggende ruis. Het is dus zaak een simpel algoritme te bedenken dat aangeeft of er met een bepaald signaal iets bijzonders aan de hand is, zonder een poging te doen het signaal te interpreteren als beeld of geluid.
Aliens leven in het zelfde heelal als wij. ze zijn dus onderworpen aan de zelfde natuurwetten maar ze hebben waarschijnlijk niet de zelfde fysieke beperkingen. Hun leven wordt bepaald door de zwaartekracht op hun planeet, door de chemische samenstelling van hun atmosfeer, door hun evolutionaire voorgeschiedenis. Als zij rechtstreeks kunnen communiceren van brein tot brein. moeten wij dat in principe ook kunnen realiseren, zij het met fysische hulpmiddelen. Als zij kunnen reizen in de tijd, moeten wij dat theoretisch ook kunnen. Als zij in principe het eeuwige leven hebben, moet dat voor ons ook mogelijk zijn. Wij kunnen immers ook vliegen, net als de vogels van onze wereld, al is dat niet op eigen kracht. Maar we kennen de principes die eraan ten grondslag liggen. Zo zal het ook zijn met die aliens. Zij kennen de principes van hun wereld. Maar dat zijn niet de zelfde principes als de onze, ook al hebben ze betrekking op de zelfde fenomenen.
Wij structureren de wereld met ons bewustzijn. Wij bepalen de media, de ontologie en de syntax van onze beschrijvingen. Maar ons denken biedt ons vele mogelijkheden. Denk alleen als aan alle verschillende talen die er op aarde worden gesproken. Wat zal de taal zijn van fysiek andere wezens van een fysiek andere wereld? In welk medium geven zij vorm aan hun principes?