Tao of ego

Je staat midden in de werkelijkheid. Jij bent daar binnen en alles wat niet jou is, staat daar buiten. Maar betekent dat ook dat jij de heerser bent over die werkelijkheid? Moet jij zorg dragen voor die werkelijkheid en zelfs proberen die te verbeteren? Volgens Laozu niet bepaald. Zijn Tao Te Ching is een pleidooi voor terughoudendheid. Het trefwoord is ‘wu wei’, ofwel ‘doen door niet doen’. Als je je realiseert dat de werkelijkheid niet door jou wordt bepaald, dat jij maar een kortstondige bewoner ervan bent, dat je kennis van die werkelijkheid verre van alomvattend is, moet je beseffen dat, hoewel jij het middelpunt bent, je er in feite buiten staat. De werkelijkheid zorgt voor zichzelf. Jij speelt een rol daarin, maar het is niet een alles bepalende rol. Pas als er iets verkeerd gaat, kan er een beroep op jouw ingrijpen worden gedaan.

Maar wat is ‘verkeerd’? En waardoor gaat het soms verkeerd? Zonder twijfel gaat het nu verkeerd. Het klimaat en de biodiversiteit dreigen zelfs volledig uit de hand te lopen. En de oorzaak daarvan is de mens. Als we in het verleden terughoudender waren geweest, was het nu niet verkeerd gegaan. Maar we waren niet tevreden met de werkelijkheid zoals we die ondergingen. Die moest beter, voordeliger, rijker. En daar hebben we hard aan gewerkt. Met als gevolg een naderende ramp.

Lang voordat er mensen waren was er ook al een klimaat en een biodiversiteit. Maar de natuur was vrij van ingrepen, door intelligente wezens bedacht. En hoewel er soms wel crises waren, regelde alles zichzelf. Lao Zi waarschuwde voor ondoordacht ingrijpen in de werkelijkheid. Zo’n tweeenhalf duizend jaar geleden pleitte hij voor bescheidenheid en tolerantie. Een diep respect voor het Tao, het grote wereldgebeuren, moest ons weerhouden van zinloze pogingen onze persoonlijke werkelijkheid naar onze hand te zetten.

Wij zijn een deel van het grote geheel. De wereld bestaat niet voor ons nut en onze noodzaak, zoals de christelijke moraal ons voor houdt. We zijn geen rentmeester, niet individueel. niet collectief. Wij zijn maar een radertje in het grote geheel. Belangrijk, maar lang niet alles bepalend.