Chaos

Kan het ook zonder regels? Een wereld zonder recht en regelmaat noemt men een chaos. En net als bij het Niets kun je ook in de chaos een absolute en een relatieve variant onderscheiden. Je kunt een chaos creeren met zwarte stippen op een wit blad papier. Met geen twee stippen op gelijke afstand als een ander paar, en geen drie stippen op een rij. Je kunt ook chaos creeren door bij alles wat je kunt bedenken een tegenvoorbeeld te creeren. Wat dat betreft is een natuurlijke taal chaotisch, met al zijn uizonderingen op de regels van de grammatica. Ook evoluties zijn chaotisch. Er is niet een welomschreven verzameling van regels die alle aspecten van zo’n evolutie beschrijven.

De opperste vorm van chaos is een wereld waarin alles wat er is uniek is en individueel, zonder interactie met de andere elementen. In een absolute Chaos heeft niets met iets te maken. Er zijn geen interacties, geen overeenkomsten, geen verwantschappen, geen afhankelijkheden, want er is geen gemeenschappelijkheid, dus niets wat een interactie, overeenkomst, verwantschap of afhankelijkheid definieert. Ieder element van die wereld is een wereld op zichzelf. Zijn eigenschappen hebben niets te maken met de eigenschappen van de andere elementen. Alle elementen zijn ietsen, zoals beschreven in het betreffende hoofdstuk. Ze zijn volstrekt onafhankelijk van elkaar en staan allemaal los van de rest. Absolute chaos bestaat niet. Het is meer een richtpunt: die kant kan het opgaan. De meeste systemen, zoals de biologische evolutie, menselijke talen of de menselijke geschiedenis, zijn mengvormen. Ze zijn voor een deel regelmatig en voor een deel chaotisch. En dat maakt ze wellicht nog chaotischer dan absolute chaos.

Wij bewonen een min of meer regelmatige wereld. Veel ervan is voor ons herkenbaar, ook al hebben we het nooit eerder gezien. Als uit Niets ooit een wereld ontstaat, moet die wereld een structuur hebben. In onze wereld is materie dominant. Het toont zich in allerlei vormen, maar elk element van die wereld heeft dingen gemeen met de andere elementen. Hoe gevarieerd ook, de wereld berust op een aantal principes waar niet tegen gezondigd kan worden. Waar komen die principes vandaan? Zijn die onvermijdelijk voor elke wereld die kan ontstaan, of heeft die wereld ze geerfd van iets dat al voor de wereld bestond?

Let wel, de chaos waar het hier om gaat, is niet de chaos waar de chaostheorie het over heeft. In de chaostheorie gaat het om de voorspelbaarheid van processen. De bekende vlinder die in het Amazonewoud met zijn vleugels fladdert kan een orkaan veroorzaken in Texas. Maar zijn gefladder kan ook geen enkele uitwerking hebben. Er zijn tal van processen op die manier onvoorspelbaar, ook al hebben ze een exacte wiskundige beschrijving.